پایگاه تحلیلی الوقت - در ۵ آگوست ۲۰۲۵، شورای وزیران لبنان جلسه‌ای به ریاست «جوزف عون»، رئیس جمهور این کشور برگزار کرد. مهمترین موضوع در دستور کار این جلسه، موضوع «انحصار سلاح در دست ارتش لبنان» بود که این دستور کار اشاره مستقیمی به خلع سلاح‌های گروه مقاومت حزبالله داشت. این جلسه پنج ساعت به طول انجامید و طی آن وزرای «دو حزب شیعه» (حزبالله و جنبش امل ) از جلسه خارج شدند. در این جلسه تصمیم رسمی برای «انحصار سلاح» در دست دولت و ارتش لبنان با یک جدول زمانی مشخص ارائه شد.
هرچند تصمیم‌گیری درباره خلع سلاح حزب الله برای دولت لبنان به نظر آسان می‌رسد، اما اجرای چنین تصمیمی آسان و به راحتی امکان پذیر نیست.
اهداف آمریکایی از زبان دولت لبنان
اگرچه خلع سلاح حزب الله از سوی دولت لبنان مصوب شده است، اما این مصوبه دولتی در واقع سند رسمی مورد درخواست نماینده آمریکا از مقامات لبنانی‌ست. حدود دو ماه پیش، «تام باراک»، نماینده آمریکا با ارائه سندی به دولت لبنان خواستار تعهدات لبنان برای خلع سلاح حزبالله در ازای گام‌هایی از سوی اسرائیل برای عقب‌نشینی از پنج نقطه مرزی، پایان دادن به حملات زمینی و هوایی، ترسیم مرزها و حمایت از قابلیت‌های ارتش لبنان شده بود . باراک در آن زمان پس از دیدار با رئیس جمهور لبنان اظهار داشته بود که حس امید و فرصت برای او پدیدار شده است و لبنان باید خود را با تغییرات منطقه وفق دهد.
تصویب خلع سلاح حزب الله در کابینه دولت لبنان یکی از بندهای سند آمریکایی باراک است و در واقع دولت لبنان تحت فشار و با وعده واشنگتن تصمیم گرفته است فشارها را بر حزبالله افزایش دهد. این در حالی است که حزب الله همچنان قدرتمندترین بازیگر نظامی در لبنان است و اجرای تصمیم دولت برای خلع سلاح این سازمان با زور می‌تواند درهای لبنان را به سوی هرج و مرج امنیتی باز کند.
ابعاد منطقه‌ای
خلع سلاح حزب الله در حوزه منطقه با بازیگری و رفتار سه بازیگران مختلف و تعیین کننده ارتباط مستقیم دارد:
ایران: باید در نظر داشت که ایران، به عنوان حامی اصلی حزبالله، علیرغم خساراتی که در تجاوز ۱۲ روزه اخیر متحمل شده، اما همچنان نفوذ خود را در منطقه حفظ کرده است. تهران همچنین در تلاش است تا نفوذ منطقه‌ای خود را در حین مذاکره با واشنگتن بر سر برنامه هسته‌ای گسترش دهد و اگر این مذاکرات به نتایج مثبتی منجر شود، می‌تواند بر جایگاه و نقش حزبالله هم در لبنان تأثیر بگذارد. بنابراین ایران، عنصری تعیین کننده در حمایت از حزب الله و مخالفت با خلع سلاح حزب الله است.
رژیم صهیونیستی: در مقابل رژیم صهیونیستی مطرح شدن موضوع خلع سلاح حزب الله را فرصتی استراتژیک برای «غرق کردن» حزبالله می‌داند، چرا که معتقد است توانایی‌های حزب الله به پایان رسیده است. رژیم صهیونیستی بر خلع سلاح کامل حزب الله اصرار دارد و هدف فعلی دولت لبنان همسو با اهداف تل آویو است.
ایالات متحده: آمریکا نیز اگرچه هدف بلندمدت مشترکی با اسرائیل درباره خلع سلاح حزب الله در لبنان دارد، اما همزمان معتقد است که اگر خلع سلاح کامل غیرممکن باشد، ممکن است به حذف توان موشکی و راکتی حزبالله برای رفع تهدید از اسرائیل و کاهش نفوذ سیاسی این گروه بسنده کند. این نقش آمریکا به میزان مقاومت حزب الله لبنان در برابر طرح خلع سلاح دولت بستگی دارد و احتمال عقب نشینی آمریکا از مواضع خود در برابر خلع سلاح کامل حزب الله وجود دارد.
شرایط داخلی
از آنجایی که برخی احزاب لبنانی انتظار دارند انتخابات پارلمانی پیش رو در ماه مه ۲۰۲۶ برگزار شود، اکنون طرح خلع سلاح حزب الله در مقطع زمانی سرنوشت‌ساز جهت تغییر موازنه قدرت سیاسی لبنان مطرح شده است. بنابراین برخی احزاب سیاسی با هدف تغییر موازانه در رقابت‌های انتخاباتی پیش رو در لبنان از خلع سلاح حزب الله حمایت می‌کنند.
در مقابل اما حزبالله معتقد است که درخواست دولت برای خلع سلاح یک تصمیم آمریکایی است و آمریکا درخواست‌های خود را فراتر از توافق آتش بس با اسرائیل مطرح کرده، در حالی که حزب الله الزامات توافق را رعایت کرده، اما اسرائیل از پنج نقطه عقب‌نشینی نکرده و به نقض آتش بس و ترورهای پهپادی خود ادامه می‌دهد. بنابراین حزب الله تا کنون در برابر خلع سلاح مقاومت کرده است.
چالش‌های پیش روی خلع سلاح
در حال حاضر با توجه به شرایط داخلی و خارجی لبنان، این کشور با یک چالش چند بعدی در اجرای خلع سلاح حزب الله روبرو است:
دستیابی به امنیت و حاکمیت در جنوب ضمن خلع سلاح حزب الله: مشخص نیست که آیا در صورت خلع سلاح حزب الله، ارتش لبنان قادر به تامین امنیت کامل مناطق جنوبی این کشور که در آن حزب الله دست برتر و قدرت بلامنازعه را دارد، خواهد بود یا خیر؟ ساکنان جنوب لبنان که به طور عمده شامل شیعیان هستند، مخالفت سرسختی با خلع سلاح حزب الله دارند و براساس نظرسنجی‌ها تا 64 درصد از اهالی جنوب نسبت به خلع سلاح حزب الله واکنش منفی نشان داده‌اند. براین اساس واکنش منفی اهالی جنوب به خلع سلاح حزب الله، یکی از چالش‌های بزرگ دولت لبنان برای تامین امنیت این مناطق خواهد بود.
نیروی مشروع مدافع امنیت مرزی لبنان: حزبالله به عنوان تنها بازیگر لبنان که قادر به پاسخگویی نظامی به اقدامات اسرائیل است، تا کنون در چند درگیری نظامی توانسته به خوبی عرض اندام کند. شاخه نظامی حزب الله همواره به عنوان نیرویی بازدارنده با هدف دفاع از لبنان در برابر تجاوز اسرائیل معرفی شده است. این نوع نگاه به حزبالله در جریان رویدادهای کلیدی، مانند عقب‌نشینی اسرائیل از جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰ و جنگ ۲۰۰۶، مشروعیت پیدا کرده است. پایداری حزبالله در طول جنگ ۲۰۰۶، علیرغم ویرانی گسترده‌ای که به بار آورد، اعتبار آن را در میان بخش‌هایی از جمعیت مسیحی و عرب لبنان به عنوان یک نیروی مقاومت مشروع افزایش داد.
نفوذ ریشه دار حزب الله: حزبالله نه فقط دارای نهاد نظامی است، بلکه دارای نهادهای اقتصادی و اجتماعی متعدد است. بانک حزبالله با نام بانک قرض الحسن، استقلال و کنترل اقتصادی این سازمان در لبنان را فراهم کرده است. حزبالله همچنین یک شبکه آموزشی مستقل، موازی با سیستم آموزشی رسمی لبنان اداره می‌کند و حمایت مستمر از این سازمان آموزشی حتی از خارج از لبنان جریان دارد. در زمینه‌های غذا، مراقبت‌های بهداشتی، سوخت و انرژی، حزبالله ارائه‌دهنده اصلی خدمات به پایگاه حمایتی خود بویژه در جنوب است. این سیستم اجتماعی ریشه‌دار، وابستگی عمومی به این سازمان در جنوب لبنان را تقویت کرده و در نتیجه حزبالله را قادر ساخته تا قوی‌تر از گذشته ظاهر شود. علاوه بر این، علیرغم درگیری نظامی اخیر با اسرائیل همزمان با جنگ غزه، اما حزب الله همچنان تسلط سیاسی خود را در سطوح انتخاباتی حفظ کرده و خلع سلاح یک سازمان با این گستره فعالیت کار آسانی نیست.
توان محدود ارتش لبنان: چالش دیگر برای خلع سلاح حزب الله، توان محدود ارتش لبنان است. ارتش لبنان از درون با ناامیدی ناشی از شکاف بین خواسته‌های بین‌المللی و اراده، توانایی‌ها و منابع محدود خود مواجه است. ارتش لبنان شامل تعداد قابل توجهی از نیروهای شیعه (حدود ۴۵٪) است که بسیاری از آنها از حزبالله حمایت می‌کنند. این واقعیت جمعیتی می‌تواند باعث ایجاد درگیری‌ها و تنش‌های ایدئولوژیک داخلی در مورد خلع سلاح حزبالله شود و به طور بالقوه مانع اجرای مؤثر و قابل اعتماد هرگونه فرآیند خلع سلاح شود. طبق گزارش‌های مختلف، افسران ارشد ارتش لبنان پیش از این هشدار داده بودند که هرگونه روند خلع سلاح می‌تواند به شکاف در درون خود ارتش منجر شود. از این رو، ارتش لبنان برای اجرای روند خلع سلاح حزب الله دچار تردید و اختلاف نظر داخلی است.
تضمین پایبندی اسرائیل به آتش‌بس و عقب‌نشینی از مناطق اشغالی: حتی با وجود خلع سلاح حزب الله، مشخص نیست که چه تضمینی برای عقب نشینی اسرائیل از مناطق اشغالی جنوب لبنان و عدم نقش آتش بس وجود دارد؟ با وجود امضای توافق آتش بس، اما رژیم صهیونیستی طی چند ماه گذشته بارها با نقض آتش بس، نسبت به ترور فرماندهان و افراد ارشد عضو حزب الله در داخل خاک لبنان مبادرت کرده و این احتمال وجود دارد که پس از خلع سلاح حزب الله، دامنه ترورها فراتر رود. از این رو، حتی در میان چهره‌های سیاسی و نظامی لبنان نیز اعتمادی به وضعیت این کشور پس از خلع سلاح وجود ندارد و از این رو خلع سلاح حزب الله در کف جامعه لبنان با دیده تردید و ناامیدی دنبال می‌شود.
